عوامل مؤثر بر پوکی استخوان
پوکی استخوان: خاموش اما ویرانگر
پوکی استخوان یا استئوپروز به "بیماری خاموش" معروف است، زیرا تا زمانی که استخوانی نشکند، هیچ علامت بارزی از خود نشان نمیدهد. استخوان یک بافت زنده است که مدام در حال بازسازی است؛ یعنی سلولهای قدیمی تخریب و سلولهای جدید جایگزین میشوند. اما زمانی که سرعت تخریب از سرعت ساخت پیشی میگیرد، استخوانها متخلخل، ضعیف و شکننده میشوند. آگاهی از کارهایی که باعث این روند تخریبی میشوند، اولین قدم برای پیشگیری از ناتوانی در دوران میانسالی و سالمندی است.
۱. عادات بد غذایی؛ دشمن شماره یک استخوان
تغذیه نقش زیربنایی در استحکام استخوانها دارد. بسیاری از ما نادانسته با رژیم غذایی غلط، کلسیم را از ذخایر استخوانی خود بیرون میکشیم.
کمبود کلسیم و ویتامین D: کلسیم ماده اصلی سازنده استخوان است و ویتامین D مانند کلیدی عمل میکند که درهای جذب کلسیم را در روده باز میکند. حذف لبنیات بدون جایگزین مناسب یا عدم قرارگیری در معرض نور خورشید، بدن را مجبور میکند برای حفظ سطح کلسیم خون، آن را از استخوانها قرض بگیرد.
مصرف بیش از حد نمک (سدیم): سدیم زیاد باعث میشود کلیهها کلسیم بیشتری را از طریق ادرار دفع کنند. هر چه نمک بیشتری بخورید، کلسیم بیشتری از دست میدهید.
نوشابههای گازدار و کافئین زیاد: اسید فسفوریک موجود در نوشابههای کولا میتواند توازن کلسیم و فسفر را به هم زده و باعث برداشت کلسیم از استخوان شود. همچنین مصرف افراطی قهوه (بیش از ۴ فنجان در روز) دفع کلسیم را افزایش میدهد.
رژیمهای غذایی بسیار کمکالری: افرادی که برای لاغری سریع، کالری دریافتی خود را به شدت محدود میکنند، نه تنها چربی بلکه توده عضلانی و استخوانی خود را نیز از دست میدهند.
۲. بیتحرکی و سبک زندگی پشتمیزنشینی
استخوانها به شدت تابع قانون "یا استفاده کن یا از دست بده" هستند. استخوان یک بافت پویاست که در پاسخ به فشار و استرس مکانیکی تقویت میشود.
عدم انجام ورزشهای تحمل وزن: فعالیتهایی مانند پیادهروی، دویدن، تنیس و کار با وزنهها باعث میشود استخوانها متراکمتر شوند. کسانی که بیشتر وقت خود را در حالت نشسته میگذرانند، سیگنال "نیاز به استحکام" را به استخوانهای خود نمیفرستند.
ضعف عضلانی: عضلات قوی از استخوانها محافظت میکنند. وقتی فعالیت بدنی ندارید، عضلات ضعیف شده و فشار نامتعارفی به مفاصل و استخوانها وارد میشود که ریسک شکستگی را بالا میبرد.
۳. مصرف دخانیات و الکل
تاثیر مواد شیمیایی و سموم بر بافتهای داخلی بدن بسیار عمیقتر از آن چیزی است که تصور میشود.
سیگار کشیدن: نیکوتین و سموم موجود در سیگار به سلولهای استخوانساز (استئوبلاستها) آسیب مستقیم میزنند. همچنین سیگار باعث کاهش جریان خون در استخوانها شده و جذب کلسیم را مختل میکند. در زنان، سیگار باعث یائسگی زودرس میشود که خود بزرگترین عامل پوکی استخوان است.
مصرف الکل: الکل با عملکرد ویتامین D در کبد و کلیه تداخل ایجاد کرده و هورمونهای تنظیمکننده کلسیم را مختل میکند. همچنین مصرف مزمن الکل باعث افزایش سطح هورمون کورتیزول میشود که تخریب استخوان را تسریع میکند.
۴. مصرف خودسرانه یا طولانیمدت برخی داروها
برخی داروها برای درمان بیماریهای دیگر ضروری هستند اما اثر جانبی آنها تضعیف استخوان است.
کورتیکواستروئیدها (کورتون): داروهایی مانند پردنیزولون که برای آسم، روماتیسم یا حساسیت تجویز میشوند، اگر بیش از سه ماه مصرف شوند، فرآیند استخوانسازی را به شدت سرکوب میکنند.
داروهای ضد اسید معده: مصرف طولانیمدت برخی داروهای ضد تشنج یا داروهای کاهشدهنده اسید معده (مانند امپرازول) میتواند جذب کلسیم و سایر املاح معدنی را با مشکل مواجه کند.
۵. بیتوجهی به اختلالات هورمونی
هورمونها فرماندهان سلامت استخوان هستند. هرگونه اختلال در غدد درونی میتواند به بهای کاهش تراکم استخوان تمام شود.
کاهش استروژن و تستوسترون: در زنان، کاهش استروژن پس از یائسگی عامل اصلی پوکی استخوان است. در مردان نیز کاهش سطح تستوسترون با افزایش سن یا به دلیل بیماری، منجر به ضعیف شدن اسکلت میشود.
پرکاری تیروئید و پاراتیروئید: ترشح بیش از حد هورمون تیروئید یا هورمون پاراتیروئید باعث میشود استخوانها مواد معدنی خود را از دست داده و وارد جریان خون کنند.
۶. استرس مزمن و کمخوابی
شاید تعجببرانگیز باشد، اما سلامت روان و الگوی خواب مستقیماً بر استخوانها اثر میگذارند.
هورمون کورتیزول: استرس مزمن باعث ترشح مداوم کورتیزول (هورمون استرس) میشود. این هورمون مانع فعالیت سلولهای سازنده استخوان شده و تراکم آن را کاهش میدهد.
اختلال خواب: تحقیقات جدید نشان میدهد که فرآیند بازسازی استخوانها در زمان خواب عمیق اتفاق میافتد. کمخوابی یا خواب بیکیفیت این چرخه ترمیم را مختل میکند.
۷. مصرف بیش از حد پروتئین حیوانی یا گیاهی (عدم تعادل)
اگرچه پروتئین برای ساختار استخوان لازم است، اما افراط بیش از حد در مصرف پروتئینهای حیوانی بدون مصرف کافی سبزیجات، میتواند باعث اسیدی شدن محیط بدن شود. بدن برای خنثی کردن این اسید، کلسیم را از استخوانها آزاد میکند تا به عنوان یک بافر (خنثیکننده) عمل کند.
نتیجهگیری
پوکی استخوان نتیجه انباشته شدن انتخابهای کوچک ما در طول سالیان است. نشستن طولانی، مصرف زیاد نمک و فستفود، سیگار کشیدن و نادیده گرفتن چکاپهای هورمونی، همگی دست به دست هم میدهند تا اسکلت بدن را از درون تهی کنند.
خبر خوب این است که استخوان بافتی ترمیمپذیر است. با تغییر در سبک زندگی، شروع ورزشهای قدرتی، اصلاح رژیم غذایی و دریافت کافی نور خورشید، میتوان حتی در سنین بالاتر روند پوکی استخوان را کند یا متوقف کرد. استخوانهای ما تکیهگاه تمام فعالیتهای ما هستند؛ مراقبت از آنها، سرمایهگذاری برای استقلال و سلامتی در دوران پیری است.
برای خرید و انتخاب کفش های اورجینال کلیک کنید
