علل پوکی استخوان

پوکی استخوان (Osteoporosis) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک استخوان است که با کاهش تراکم و استحکام استخوان‌ها شناخته می‌شود. در این بیماری، استخوان‌ها متخلخل، شکننده و مستعد شکستگی می‌شوند، به‌طوری‌که حتی ضربه‌های خفیف یا زمین خوردن ساده می‌تواند منجر به شکستگی شود. پوکی استخوان معمولاً به‌صورت خاموش پیشرفت می‌کند و اغلب تا زمانی که شکستگی رخ ندهد، تشخیص داده نمی‌شود. شناخت علت‌های پوکی استخوان نقش مهمی در پیشگیری، تشخیص زودهنگام و کنترل این بیماری دارد.

ساختار و بازسازی استخوان

استخوان بافتی زنده است که به‌طور مداوم در حال تخریب و بازسازی می‌باشد. دو نوع سلول اصلی در این فرایند نقش دارند:

استئوکلاست‌ها که مسئول تجزیه استخوان هستند
استئوبلاست‌ها که وظیفه ساخت استخوان جدید را بر عهده دارند

در حالت طبیعی، بین فعالیت این دو نوع سلول تعادل وجود دارد. اما در پوکی استخوان، این تعادل به هم می‌خورد و سرعت تخریب استخوان از ساخت آن بیشتر می‌شود. این اختلال می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که در ادامه بررسی می‌شوند.

افزایش سن

یکی از مهم‌ترین علل پوکی استخوان، افزایش سن است. با بالا رفتن سن، فعالیت سلول‌های سازنده استخوان کاهش می‌یابد و توانایی بدن برای جذب کلسیم کمتر می‌شود. به‌طور معمول، حداکثر تراکم استخوانی در حدود ۳۰ سالگی به دست می‌آید و پس از آن به‌تدریج کاهش می‌یابد. این کاهش در سالمندان شدیدتر است و خطر پوکی استخوان و شکستگی را افزایش می‌دهد.

تغییرات هورمونی

هورمون‌ها نقش اساسی در حفظ سلامت استخوان دارند. هرگونه اختلال هورمونی می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان شود.

کاهش استروژن در زنان

یکی از شایع‌ترین علل پوکی استخوان در زنان، کاهش هورمون استروژن پس از یائسگی است. استروژن از استخوان‌ها محافظت می‌کند و کاهش آن باعث افزایش فعالیت سلول‌های تخریب‌کننده استخوان می‌شود. به همین دلیل، زنان یائسه بیش از مردان در معرض پوکی استخوان قرار دارند.

کاهش تستوسترون در مردان

در مردان نیز کاهش سطح هورمون تستوسترون، به‌ویژه در سنین بالا، می‌تواند موجب کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان شود.

کمبود کلسیم

کلسیم اصلی‌ترین ماده معدنی سازنده استخوان است. دریافت ناکافی کلسیم از طریق رژیم غذایی، به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی، باعث می‌شود حداکثر توده استخوانی به‌طور کامل شکل نگیرد. همچنین در بزرگسالی، کمبود کلسیم موجب برداشت کلسیم از استخوان‌ها برای حفظ سطح طبیعی کلسیم خون می‌شود که این امر به پوکی استخوان می‌انجامد.

منابع غذایی کلسیم شامل لبنیات، سبزیجات برگ سبز، مغزها و برخی ماهی‌ها هستند.

کمبود ویتامین D

ویتامین D نقش کلیدی در جذب کلسیم از روده دارد. کمبود ویتامین D باعث می‌شود حتی در صورت مصرف کافی کلسیم، جذب آن به‌خوبی انجام نشود. این کمبود می‌تواند ناشی از کمبود نور خورشید، تغذیه نامناسب یا برخی بیماری‌ها باشد. کمبود طولانی‌مدت ویتامین D یکی از علل مهم ضعف استخوان و پوکی استخوان است.

تغذیه نامناسب

رژیم غذایی فقیر از مواد مغذی می‌تواند به سلامت استخوان آسیب بزند. مصرف زیاد نمک، نوشابه‌های گازدار، غذاهای فرآوری‌شده و کمبود پروتئین، منیزیم و فسفر از عوامل تغذیه‌ای مؤثر در بروز پوکی استخوان هستند. همچنین رژیم‌های غذایی بسیار محدود و نادرست، به‌ویژه در سنین رشد، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.

کم‌تحرکی و سبک زندگی نشسته

فعالیت بدنی منظم، به‌خصوص ورزش‌های تحمل وزن مانند پیاده‌روی، دویدن و ورزش‌های قدرتی، باعث تقویت استخوان‌ها می‌شود. کم‌تحرکی و زندگی نشسته باعث کاهش تحریک استخوان‌ها و در نتیجه کاهش تراکم استخوان می‌گردد. افرادی که مدت طولانی بی‌حرکت هستند، مانند بیماران بستری یا افرادی که فعالیت فیزیکی کمی دارند، بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند.

مصرف دخانیات

سیگار کشیدن یکی از عوامل خطر مهم پوکی استخوان است. نیکوتین و سایر مواد سمی موجود در سیگار باعث کاهش جذب کلسیم، اختلال در عملکرد سلول‌های استخوان‌ساز و کاهش سطح هورمون‌های محافظ استخوان می‌شوند. مصرف دخانیات همچنین روند ترمیم استخوان را پس از شکستگی کند می‌کند.

مصرف الکل

مصرف زیاد الکل می‌تواند به استخوان آسیب برساند. الکل باعث کاهش جذب کلسیم، اختلال در متابولیسم ویتامین D و کاهش فعالیت سلول‌های استخوان‌ساز می‌شود. مصرف طولانی‌مدت و بیش از حد الکل خطر پوکی استخوان و شکستگی را افزایش می‌دهد.

بیماری‌های زمینه‌ای

برخی بیماری‌ها می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث پوکی استخوان شوند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیماری‌های تیروئید و پاراتیروئید
بیماری‌های گوارشی که جذب مواد مغذی را مختل می‌کنند
بیماری‌های کلیوی مزمن
آرتریت روماتوئید

این بیماری‌ها معمولاً با اختلال در تعادل مواد معدنی یا هورمونی بدن همراه هستند.

مصرف برخی داروها

مصرف طولانی‌مدت بعضی داروها می‌تواند موجب کاهش تراکم استخوان شود. مهم‌ترین آن‌ها کورتون‌ها (کورتیکواستروئیدها) هستند که در درمان بیماری‌های التهابی و خودایمنی استفاده می‌شوند. همچنین برخی داروهای ضدصرع، داروهای تیروئیدی در دوز بالا و برخی داروهای شیمی‌درمانی نیز می‌توانند در بروز پوکی استخوان نقش داشته باشند.

عوامل ژنتیکی

وراثت نقش مهمی در سلامت استخوان دارد. افرادی که سابقه خانوادگی پوکی استخوان یا شکستگی‌های مکرر دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. ژنتیک می‌تواند بر حداکثر توده استخوانی، سرعت کاهش آن و پاسخ بدن به عوامل محیطی تأثیر بگذارد.

نتیجه‌گیری

پوکی استخوان بیماری‌ای چندعاملی است که تحت تأثیر سن، هورمون‌ها، تغذیه، سبک زندگی، بیماری‌ها و عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. بسیاری از این عوامل قابل پیشگیری یا کنترل هستند. با تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم، پرهیز از دخانیات و الکل و توجه به سلامت عمومی می‌توان خطر ابتلا به پوکی استخوان را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد. آگاهی از علل پوکی استخوان نخستین گام در مسیر پیشگیری و حفظ سلامت استخوان‌ها در طول زندگی است.

برای خرید و انتخاب کفش های اورجینال کلیک کنید