تأثیر ویرانگر سیگار بر سلامت پاها
مصرف دخانیات، به ویژه سیگار، به عنوان یکی از مهمترین عوامل خطر برای طیف وسیعی از بیماریها شناخته میشود که تنها محدود به ریهها و قلب نیست. اندامهای تحتانی، از جمله پاها، که اغلب از کانون توجه دور میمانند، به شدت تحت تأثیر عواقب مخرب سیگار کشیدن قرار میگیرند. این تأثیرات عمدتاً از طریق آسیب به سیستم عروقی و عصبی عمل کرده و میتوانند منجر به عوارض جدی، درد مزمن و در موارد حاد، حتی قطع عضو شوند. درک این خطرات برای هر فرد سیگاری، گامی حیاتی در جهت ترک و حفظ سلامت طولانیمدت پاها است.
۱. بیماری شریان محیطی (PAD) و پدیده "پای فرد سیگاری"
شاید جدیترین و شناختهشدهترین تأثیر سیگار بر پاها، بروز یا تشدید بیماری شریان محیطی (Peripheral Arterial Disease - PAD) باشد. این بیماری که در زبان عامیانه به آن "پای فرد سیگاری" نیز گفته میشود، زمانی رخ میدهد که شریانهای خونرسان به پاها توسط پلاک (تجمعی از چربی، کلسترول و سایر مواد) تنگ و سفت میشوند (آترواسکلروز).
مکانیسم عمل نیکوتین: نیکوتین و هزاران ماده شیمیایی دیگر موجود در دود سیگار، به طور مستقیم به دیواره داخلی عروق (اندوتلیوم) آسیب میزنند. این آسیب، فرآیند تشکیل پلاک را تسریع کرده و باعث انقباض عروق خونی میشود.
کاهش جریان خون و اکسیژنرسانی: در نتیجه تنگ شدن شریانها، جریان خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی به عضلات، پوست و بافتهای پا به شدت کاهش مییابد.
علائم اولیه: شایعترین علامت PAD، لَنگی متناوب است؛ یعنی درد یا گرفتگی عضلانی در پاها و ساقها که هنگام فعالیت (مانند راه رفتن) شروع شده و با استراحت بهبود مییابد.
علائم پیشرفته: در مراحل شدیدتر، کاهش خونرسانی منجر به درد در حالت استراحت، سردی مزمن پاها، تغییر رنگ پوست (به رنگ پریده یا متمایل به آبی)، کاهش رشد موهای پا و ناخنها، و مهمتر از همه، زخمهای غیرقابل التیام میشود.
۲. آسیب به روند ترمیم زخمها
سیگار کشیدن به طور قابل ملاحظهای توانایی بدن برای ترمیم زخمها را مختل میکند. این مسئله به ویژه برای پاها، که به دلیل دوری از قلب، ذاتاً جریان خون ضعیفتری دارند، بسیار نگرانکننده است.
کاهش اکسیژن و مواد مغذی: همانطور که اشاره شد، محدودیت جریان خون به معنی کمبود اکسیژن، ویتامینها و سلولهای ایمنی مورد نیاز برای بازسازی بافت است.
افزایش خطر عفونت: آسیب سیگار به سیستم ایمنی و کاهش خونرسانی، مبارزه با باکتریها را دشوار میسازد و زخمهای کوچک را به عفونتهای مزمن و جدی تبدیل میکند.
ریسک قطع عضو: در بیماران مبتلا به PAD یا زخم پای دیابتی، سیگار کشیدن یک عامل تشدیدکننده خطر است که به طور مستقیم، احتمال قانقاریا (مرگ بافت) و نیاز به قطع عضو را به شدت افزایش میدهد. آمارها نشان میدهند که در بیماران مبتلا به بیماری بورگر (نوعی التهاب عروق که تقریباً منحصراً در افراد سیگاری رخ میدهد)، ترک سیگار تنها راه جلوگیری از پیشرفت بیماری و قطع عضو است.
۳. نوروپاتی محیطی و آسیب عصبی
اگرچه نوروپاتی (آسیب عصبی) اغلب با بیماری دیابت مرتبط است، اما سیگار کشیدن میتواند به طور مستقل یا در ترکیب با دیابت، باعث تشدید آسیب عصبی در پاها شود.
مکانیسم آسیب: سیگار باعث آسیب به عروق خونی ریز (میکروواسکولار) میشود که وظیفه خونرسانی به اعصاب را دارند. کاهش خونرسانی به اعصاب منجر به سوءتغذیه عصبی و در نتیجه، نوروپاتی میشود.
علائم نوروپاتی: کاهش یا از دست دادن حس (بیحسی)، سوزش، گزگز، درد تیز و ضعف عضلانی در پاها از علائم رایج هستند.
افزایش ریسک آسیبهای بدون درد: بیحسی ناشی از نوروپاتی به این معنی است که فرد سیگاری ممکن است متوجه زخمهای کوچک، بریدگیها یا سوختگیها در پای خود نشود. با توجه به اختلال در ترمیم زخم (مورد ۲)، این آسیبهای کوچک به سرعت تبدیل به زخمهای عمیق و عفونتهای تهدیدکننده زندگی میشوند.
۴. تأثیر بر سلامت استخوانها و مفاصل
سیگار نه تنها به عروق و اعصاب، بلکه به ساختار اسکلتی و بافتهای نرم پا نیز آسیب میزند.
پوکی استخوان: سیگار کشیدن بر تعادل هورمونها تأثیر گذاشته، جذب کلسیم را کاهش میدهد و خونرسانی به استخوانها را کم میکند، که همگی ریسک ابتلا به پوکی استخوان و در نتیجه، خطر شکستگیها (به ویژه در ناحیه لگن، مچ پا و پا) را بالا میبرد.
آسیب به تاندونها و رباطها: ترکیبات موجود در دود سیگار میتوانند بر خاصیت ارتجاعی (الاستیسیته) تاندونها و رباطها تأثیر منفی بگذارند. مطالعات نشان دادهاند که افراد سیگاری بیشتر در معرض خطر التهاب تاندون (تاندونیت) و التهاب بورسها (بورسیت)، مانند تاندونیت آشیل، قرار دارند و پارگی تاندونها در این افراد شدیدتر است.
تأخیر در جوش خوردن شکستگیها: به دلیل کاهش شدید جریان خون و تأثیر نیکوتین بر تولید سلولهای استخوانساز، شکستگیهای استخوانی در افراد سیگاری بسیار کندتر بهبود مییابند یا اصلاً جوش نمیخورند، که میتواند نیاز به مداخلات جراحی پیچیده را افزایش دهد.
۵. سندرم رینود و مشکلات گردش خون مویرگی
سیگار کشیدن میتواند شرایطی مانند سندرم رینود را که شامل اسپاسم ناگهانی عروق خونی کوچک در اندامها است، تشدید کند یا باعث بروز آن شود. این اسپاسمها منجر به سفید، آبی یا سرد شدن شدید انگشتان پا شده و با بیحسی و درد همراه است. نیکوتین به عنوان یک منقبضکننده قوی عروق، این علائم را بدتر میکند.
نتیجهگیری
تأثیر سیگار بر سلامت پاها یک مسئلهی پیچیده و چندوجهی است که شامل آسیب به شریانها، اعصاب، استخوانها و بافتهای نرم میشود. بیماری شریان محیطی، نوروپاتی، تأخیر در ترمیم زخمها و افزایش خطر قطع عضو، همگی نتایج مستقیم این عادت مضر هستند.
خبر خوب این است که بسیاری از این آسیبها، حداقل تا حدی، قابل برگشت هستند. شواهد علمی قاطعانه نشان میدهند که ترک کامل سیگار، بهترین و مؤثرترین راهکار برای مدیریت بیماریهای مرتبط با پا، جلوگیری از پیشرفت PAD، کاهش خطر قطع عضو و بهبود کیفیت زندگی است. برای هر فرد سیگاری که سلامت پاهای خود را در معرض خطر میبیند، اولین و مهمترین گام، مشورت با پزشک و شروع یک برنامه جامع برای ترک دخانیات است.
برای خرید و انتخاب کفش های اورجینال کلیک کنید
